Róża Kisielewska

Mój brat zakładał sidła, by łapać zające i z inymi kolegami kradł drzewo, które Kazachy wieźli z północy przez nasz kołchoz. Moja Mama wróżyła z kart - co było zabronione, więc drżeliśmy, by nas ktoś nie wydał. Robiła to tak dobrze, że Rosjanki przychodzily często, przynosząc trochę mleka, albo parę jajek, czy kawałek chleba. Tymi darami Mama często dzieliła się z potrzebującymi. Po roku udało nam się przenieść do najbliższego miasta Bulajewa. Mama dostała pracę na "elewatorze"- trzeba było przerzucać zboże, by nie zatęchło. Dostaliśmy mieszkanie w baraku i przydział węgla na opał w piecyku, na którym można było też coś ugotować. Po Rewolucji Sowieckiej wypalono wszystkie sady, więc nie było kompletnie żadnych owoców. Nasi ludzie zaczęli umierać na witaminozę i niedowyżewienie - przeważnie starsi i małe dzieci.

Jest szczytem ironi, że to Niemcom zawdzięczamy uratowanie - Niemcy zaatakowały Rosję 21 czerwca 1941 i tak z dnia na dzień Rosjanie stali się naszymi sojusznikami. Rząd sowiecki ogłosił dla Polaków amnestię 13 Sierpnia 1941 - tak, jakbyśmy byli przestępcami - wkrótce nasz rząd na uchodźctwie zaczął organizować Polskie Wojsko. Już 22 sierpnia gen. Władysław Anders został dowódcą Drugiego Korpusu. Gen. Anders miał ogromne trudności w formowaniu wojska, bo Polacy byli porozrzucani po całej Rosji, w wielu wypadkach lokalne władze ignorowały amnestię, nie chcąc stracić taniego robotnika. Mój ojciec uratowal się, choć był w Starobielsku i innych łagrach na północy, a w końcu na wyspie, na której ładowano ich na barki i zatapiano - uratowała go amnestia i dostał się do wojska do 5-tej dywizji. Nam - po niesamowitych przygodach, udało się dołączyć do Armii: brat dodał sobie kilka lat i zgłosił się do wojska. Ja z Mamą opuściłam "sowiecki raj" jako rodzina wojskowa 29 czerwca 1942 na statku przez Morze Kaspijskie z Krasnowodzka do Pahlavi w Persji.

Tu może należy naświetlić, jak doszło do przeniesienia Korpusu i tysięcy rodzin z Rosji do Persji. Rosjanie stopniowo zmniejszali racje żywnościowe dla formujących się oddziałów - doszło do tego, że żołnierze oddawali pół swoich racji na wyżywienie rodzin. Pod naciskiem gen. Andersa i Brytyjczyków, Stalin zgodził się, by ta "armia szkieletów" wyjechała z Rosji, tymbardziej że stawała się dla niego co raz bardziej niewygodna. Musiał liczyć się z tym, że łatwiej będzie dla niego, by Drugi Korpus znalazł się poza granicami Rosji, gdy prawda o morderstwie 12 tysiecy polskich oficerów w Katyniu, Starobielsku i Ostaszkowie wyjdzie na jaw. Brytyjczycy zaś chcieli, by Korpus przejął ochronę pól naftowych w Iraku, czy Persji, pozwalając na przesunięcie oddziałów brytyjskich do północnej Afryki do walki z Afrika Korps.

W Teheranie wstąpilyśmy z Mamą do PSK, czyli do Pomocniczej Służby Kobiet i zostałam przydzielona jako telefonistka do oddziału łączności. Potem - po krótkich kursach na świetliczarki - wysłano nas do Karpackiej Brygady, ale okazało się, że bardziej jesteśmy potrzebne jako "drajwerki", czyli kierowczynie samochodu. Wylądowałyśmy po podróży przez Bagdad na kursie w Gedera w Palestynie a był to kurs nie tylko prowadzenia samochodów, ale też wszelkich napraw. Byłyśmy dumne, że księżniczka Elizabeth, późniejsza królowa, była też kierowcą w armii. 28 listopada 1943 zostałam odkomenderowana do gimnazjum w Nazarecie, żeby zrobic maturę i po zdaniu egzamninu, w sierpniu 1944, powrócić do mojego oddziału. Kilka miesięcy potem zostałam odkomenderowna do szpitala w Al-Kantara koło Kanału Sueskiego w Egipcie jako świetiliczarka. Nasza świetlica miała lokalną rozgłośnię i praca była bardzo ciekawa - nadawałyśmy komunikaty polityczne, odczyty, muzykę. W świetlicy były różne gry: jak szachy, warcaby, monopol. Pomagałyśmy też żołnierzom pisać listy do rodzin albo do Czerwonego Krzyża poszukujących bliskich. Po kilku miesiącach przeniesiono nas do Almarii koło Aleksandrii do 14 Brygady Pancernej, w której służył mój przyszły mąż. Ślub nasz odbył się 9-tego września 1945 w Aleksandrii. W listopadzie przerzucono nasz oddział do Włoch, do bazy w Chieti, gdzie przez pewien czas pracowałam nadal jako świetliczarka. Wkrótce potem jednak została zorganizowana szkoła dla żołnierzy i zostałam nauczycielką. Dużo żołnierzy, a zwłaszcza ci, którzy przyszli do Korpsu po wyzwolnieniu z armii niemieckiej, nie mieli skończonej nawet szkoly powszechnej.

Róża Kisielewska

W lipcu 1946 popłynęłyśmy do Wielkiej Brytanii, a miejscem postoju był Strood Park koło Horsham w Sussex. Tutaj zaczęto przygotowywać nas do życia cywilnego ofiarowując różne kursy. Formalnie zdemobilizowano nas 23 Kwietnia 1947 ( po pięciu latach służby). Mojemu mężowi zaproponowano objęcie funkcji kierownika obozu w Perthworth, ale moja teściowa, która dołączyla do nas z obozu cywilnego w Ugandzie, nie lubiła Anglików (uważała, że zdradzili Polaków), więc zdecydowaliśmy się na emigrację do Argentyny - o powrocie do komunistyczej Polski nie było mowy. Rodzina nasza sie powiekszyła, bo dołączył do nas ojciec mojego męża, kapitan, który był w obozie niemieckim oraz młodszy brat męża, który był kadetem w szkole lotniczej w Egipcie.

Mieszkaliśmy przez dziewięć lat w Buenos Aires, gdzie w 1950 urodził się mój syn, Jerzy. Wszystkie pieniądze uciułane przez te dziewięć lat straciliśmy na kupnie domu, który zostal przez oszusta sprzedany równocześnie aż 50-ciu osobom. W 1958 zdecydowaliśmy się na drugą emigrację - tym razem do "pachnącej żywicą" Kanady. Do Toronto z Anglii przeniósł się też mój brat z rodziną i moi rodzice. My zamieszkaliśmy w Montrealu, gdzie mój mąż dostał pracę w Air Canada.

Teraz zaczyna się smutna lista: Ojca straciłam w 1969, Matkę w 1983. W 1993 umarł mój mąż, w 2006 mój brat. Miałam trzech wnuków: średni Erik zginął w wypadku w 2009, a w 2013 umarl na raka mój ukochany syn. Został smutek i wspomnienia.

Od 2007 jestem rezydentką w Domu Seniorów Manoir Westmount, gdzie się doskonale zadomowiłam i nie poddaję się latom. Za bramką naszego patio zrobiłam ogródek kwiatowy - tam gdzie dawniej rosła mizerna trawa - dzis kwitną kolorowe kwiaty. Rezydenci Manoir ogródek odwiedzają, dziekując - a ja zaś mam ogromną satysfakcję, że mój wysiłek jest doceniany.

Jestem bardzo dumna, że w 2013 w Konsulacie RP zostałam odznaczona Złotym Orderem Polskiej Amii. Byłam kilkatroknie zapraszana do Ambasady RP w Ottawie na różne uroczystości narodowe. W maju tego roku miałam zaszczyt poznać nowego prezydenta Andrzeja Dudę, a we wrześniu ambasadora Andrzeja Kurnickiego.

Chciałabym jeszcze na chwilę wrócić do tematu "co znaczyło PSK" - czyli pomocnicza służba kobiet. Gen. Anders włożył ogromny wysiłek w pertraktacjach z władzami sowieckimi, by jak najwiekszą ilość kobiet uratować z więzień, łagrów i posiołków. Ważną rzeczą było też uratowanie setek polskich dzieci i sierot. Dzieci były wygłodniałe, zabiedzone, schorowane i dziesiątkowane przez różne epidemie, a które wlokly się za ludnością cywilną i wojskiem. Tysiące ludności cywilnej wojsko wywiozło z Rosji. Kobiety pracowały w bardzo nieraz ciężkich warunkach w szpitalach, kuchniach, szwalniach, biurach czy w łączności. Pracowały jako nauczycielki, wychowawczynie i opiekunki. Zostały zorganizowane 3 kompanie transportowe kobiet - zdały świetnie egzamin we Włoszech dostarczając broń, paliwo czy amunicję na linię frontu. Kilka zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych. Dużo "pestek", jak nas nazywano, ukończyło specjalne kursy sanitarne czy łączności, a to tak ważne służby teraz w armii. Jednocześnie wspaniale zostało zorganizowane szkolnictwo podstawowe i ogólnokształcące. Tworzenie szkół przy wojsku było unikatem i novum na skalę światową. Już w Rosji powstała Szkoła Junaczek w 1941, a potem przemianowana na Szkołę Młodszych Ochotniczek.

PSK pracując w szpitalach, w transporcie, w łącznosci, czy w kantynach, była ważnym kołkiem w maszynie wojennej. Niestety - mimo ogromnego włożonego wysiłku, zakończenie wojny przyniosło nam rozczarowanie. Po demobilizacji nie mogłyśmy wrócić do opanowanej przez komunistów Polski - pozostała obczyzna i tułactwo. Ale nie załamałyśmy się i w różnych krajach naszej emigracji nadal pracowałyśmy, tworząc związki, organizacje, szkoły lub popierając już istniejące.

Bardzo dziękuję za zaproszenie mnie do udziału w spotkaniu z cyklu "Są Wśród Nas".

Relacja ze spotkania: Panią Różę Kisielewską poznałem dopiero miesiąc temu, po spotkaniu z nowym ambasadorem RP w Kanadzie, Andrzejem Kurnickim, które miało miejsce w naszym konsulacie. Siedziała w pierwszym rzędzie obok Władysława Rzewuckiego, weterana, biorącego udział w bitwie pod Monte Cassino (byłego "gościa wieczoru" SWN). Wywnioskowałem zatem, że musi być powód, dla którego zarezerwowano dla Niej miejsce. Nawiązałem z Nią rozmowę - i nie myliłem się. Kilka dni później rozmawialiśmy już w parku na Westmount, przed Domem Seniora, w którym mieszka. Pani Róża wyraziła zgodę, aby wystąpić w cyklu "Są Wśród Nas".